İSMET İNÖNÜ ‘NÜN

 

                           21 AĞUSTOS 1935  

 

 

      TARİHLİ DOĞU VE KÜRT RAPORU

 

·         Raporun basında yayınlanması üzerine gizli olan rapor üzerinden alıntılarım

         İsmet Paşa,  ÖNCELİKLE

 ‘’ Cumhuriyetin bir numaralı güvencesi olarak Silahlı Kuvvetleri yani orduyu ‘’ göstermekte ve ‘’  ordunun pejmürde olmamalı ‘’ diyerek ordumuzun prestijinin artması için de tedbirlerini sıralamaktadır.

 

         Şimdi raporda Doğu – Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile ilgili değerlendirmelere geçelim.;

 

Bunu başlıklar halinde  görelim.

·         Doğuda tutunabilmemiz için Elazığ çok önemli

·         Diyarbakır,  kuvvetli bir Türklük merkezi olmalı ve tedbirlerimizi kolaylıkla işletebileceğimiz

·         Urfa, Bir Türklük merkezi olmalı

·         Mardin,  halkı hükümete yakın tutulacak ve Mardin vilayetinden çıkarılacak Hıristiyan ve Arapların yerlerini Kürtler derhal dolduracaklardır. Bu hal bizim için pek zararlıdır.

·         Siirt’te halkı ağalardan kurtarmak, Siirt’tin Doğuya naklini tercih ederim.

·         Bitlis, Devlet tedbiriyle Türk Merkezi olarak kalması

·         Van, doğuda cumhuriyetin önemli bir temeli olacak

·         Ağrı’da Kürtleri Medenileştirmek

·         Muş, yeniden değişikliklere uğramasını,

·         Erzurum, sağlam bir Türk Merkezi olmalıdır.

·         Erzincan, Kürt merkezi olursa Kürdistan’ın kurulmasından korkarım

·         Van, Muş, Erzincan ve Elazığ’da acele Türk Kütleleri oluşturmalıyız

 

İsmet İNÖNÜ , Raporunda bu konuları sıraladıktan sonra tedbirlerini sıralamaktadır.

 

1.)İDARİ MESELELER

 

·         Genel Enspektörlük (Müfettişlik) Doğu illeri için idare şekli olacaktır.

·         Genel Enspektörlerin; Asayiş, iskân ve program hususlarında muhatabı olması yanında Genel Enspektörlerin müdahale edemeyecekleri işler olmayacaktır.

·         Dersim vilayetinin yeniden teşkiliyle askeri bir idare kurulması ve Dersim Islahının bir

Programa bağlanması lazımdır.

·         Valiler iyi seçilmelidir.

·         Veteriner ve Ziraatçılar köylerde Türkçe propaganda yapacak

·         Kürt kızıyla evlenecek Türk’lere bazı haklar düşünüldü. ( arazi vermek vb gibi)

·         Köylüye tercüman, Kürtçe  konuşan memura önce para cezası.

Memur Kürtçe bilse köylü ile Kürtçe konuşmayacak, Tercüman tutacaktır. Bu suretle yaratılacak zorluk onu meramını Türkçe anlatmaya zorlayacak tır.

·         Kürt merkezlerine seyyar Doktorla girmek etkili olacaktır.

·         Doktorların muayene ve tedavi ücreti almaları yasaklanmalı

·         Türklük aşılayacak azimli öğretmenler görevlendirilmeli

·         Türklerle Kürtler aynı okulda okumalıdır. Bu Kürtleri Türkleştirmek için etkili olacaktır.

·         Orta mektebe girecekler içerisinde Kürtlerden de müracaat olursa onları da

Reddetmemeliyiz

·         Türkleşmiş ve kolayca Türklüğe dönecek yerleri okutmak, hatta Kürtlere  Türkçe

Öğretecek Türklüğe çekmek

 

 

2.)EKONOMİK MESELELER

 

·         Yol, su, İnşaat yapımı ile ilgili tedbirler ve bölge halkının tapu kayıtlarının almaları

Gerektiğini,

·         Gıda, ilaç gibi yardımların yapılması

·         Yollara karakol yapılmasını

Vs tedbirlerin alınması gerektiğini vurgulamıştır.

 

    Eski bakanlardan ve Milletvekili KASIM GÜLEK ’in bir röportajına değinmeden geçemeyeceğim.

         1947 yılında Bayındır Bakanı olan Kasım GÜLEK ilk Bakanlar Kurulu toplantısında Doğu ve Kürt meselesi hakkında hükümetin gerekli durum tespiti ve tedbir alma konulu toplantıda Kasım GÜLEK ’e  ‘’ Kürt melesini nerden çıkarıyorsun. Böyle bir şey yok dediler. Bende bugün olmayabilir ama bir gün su yüzüne çıkar dedim.’’

 

GÖRÜNEN ODUR Kİ ;

İsmet İNÖNÜ’NÜN Raporu değişen koşullara ve şartlara göre günümüze kadar uygulandı ve

Kürt meselesi her zaman masadaydı. Ama görünmüyordu.