TÜRKİYE-
AZERBAYCAN- RUSYA- UKRAYNA
Rusya –Ukrayna Savaşın Öncesinde ilk
işaretini ve Rusya’nın Önemli Bir Hamlesini Rusya-Azerbaycan ilişkisinde görülmektedir.
22 Şubat 2022 tarihinde Moskova’da
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Rusya Devlet Başkanı arasında ‘’Rusya
Federasyonu ve Azerbaycan Cumhuriyeti arasında müttefiklik karşılıklı faaliyet
hakkında 43 maddelik Beyanname’’ imzalandı.
Azerbaycan 15 Haziran 2021 tarihinde
Türkiye ile müttefiklik ilişkilerini düzenleyen Şuşa Beyannamesinin
imzalamıştır.
Azerbaycan Rusya, Azerbaycan Türkiye ile
imzaladığı müttefiklik ilişkilerinin düzenleyen bu iki beyanname bazı
yönleriyle benzerlik gösterdiği gibi farklı hükümler içermektedir.
Azerbaycan- Rusya
antlaşmasının önemli 2 maddesini bilginize sunuyorum.
Çünkü Rusya – Ukrayna
savaşının ve Ukrayna’ya girileceğinin işaretinin ve Azerbaycan’ın geleceği ile
ilgilidir.
Beyannameye dönersek,
1)
‘’İkili ilişkiler her iki tarafın
halklarının çıkarlarına tam anlamıyla karşılayacak, bölgesel ve uluslararası
güvenliği ve istikrarın temin edilmesi ve güçlendirilmesine ivme kazandırarak
keyfiyetçe yeni müttefiklik seviyesine yükseltilecektir.’’
Diğer bir ifadeyle ‘’Bölgesel’’
‘’Uluslararası Güvenlik’’ ve ‘’İstikrarın Temin Edilmesi ve Güçlendirilmesi’’
dir.
Kısacası bu hüküm; iki
ülkenin taraf olduklarını uluslararası örgütlerde karşılıklı olarak
birbirlerinin çıkarlarını savunması anlamına gelmektedir.
Bu durumda;
Azerbaycan
uluslararası alanda Rusya’nın tutumunu desteklemeye sevk etmektedir.
Rusya’yı desteklemesi
halinde Azerbaycan’ın uluslararası sistemde saygınlığını olumsuz etkiler.
*12 Kasım 2021
tarihinde Türk Devletleri Teşkilatı adına alan Türk Konseyi Bağımsız Devletler Topluluğu
uluslararası örgüt durumunda iken,
Rusya Türk Devletleri
Topluluğunun gelişimini baltalamak için Azerbaycan’ın taraf olduğu bu beyannameye
ilgili madde ekleyerek Azerbaycan’ın Türk devletler Teşkilatındaki konumunu
olumsuz yönde etkileyecektir.
Azerbaycan –Rusya
Beyannamesinin 1, 2, 3, 5, 6, 7, 11, 12, 13, 18 ve 28. maddeleri önem
taşımakta. Moskova Beyannamesi 1,11 ve 18 maddeleri Azerbaycan’ın çıkarları
açısından son derece önemlidir.
Zira; Rusya Karabağ
savaşından sonra gerçekleşen yeni durumunu kabullendiğini, Ermenilerin kontrolü
altındaki Azerbaycan topraklarından Ermeni saldırganlığı gerçekleşmeyeceğini;
Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü tanıdığını göstermektedir. Ermenilerin Azerbaycan’a yönelik bir saldırı
karşısında Rusya Azerbaycan’ın yanında yer alacağı gözükmektedir.
2) Rusya- Azerbaycan
beyannamesinin 28. Maddesi
‘’ Rusya ve Azerbaycan
karılıklı hesaplaşmalarda milli valyutalardan (milli para birimi yani manat ile
ruble) istifadeye…’’
Yani Azerbaycan Rusya
ile ilişkilerinde her türlü ticaret, banka vs. ilişkilerde kullanılacak para
birimi manat ile yapacak başka bir para birimi dolar vs. kullanılması
belirtilmemiştir.
Rusya ise Azerbaycan’a
kendi para birimi ile ticaret yapacaktır.
27 Şubat 2022
tarihinde Rusya resmi olarak Swift’ten çıktı.
Rusya Lideri Putin
Ukrayna ile savaşacağını önceden planlamış ki ve Swift’ten çıkacağını
öngördüğünden her iki ülke kendi para birimini kullanacağını beyannameye madde
olarak eklemiştir. Savaşın ilk fişek işareti de denilenebilinir. Akıllı ve planlı bir hamledir. Zira Rusya, Ukrayna
savaş sürecinde ABD ve AB’nin yapacağı yaptırımları öngörmüştür.
Beyanname ile, Azerbaycan ise ülkesinin toprak
bütünlüğünü korumak ve güvence altına almak adımı önemlidir. Ukrayna savaş
sonrasında Rusya ile sorun yaşamamak için ve Ermeni saldırısından ülkesini
korumak girişim olarakta denilebilinir. Ve
Ukrayna savaş öncesinde Rusya ile ilişkilerini de düzeltmiştir.
Rusya içinde önemli
olan Azerbaycan’ın yanında yer almasıdır.
Diğer bir düşüncem
ise;
Azerbaycan’ın Türk
Devletler Teşkilatında ve Türkiye ilişkilerinde konumudur.
Azerbaycan’ın Türk
Devletler Teşkilatında konumu zayıflamış olacak ve Türk Devletler
Teşkilatındaki üyeler karşısında herhangi bir Türk devlet üyesinin Rusya ile
ilişkilerinde olumsuzluk olduğunda o Türk devletine karşı Azerbaycan Rusya
yanında yer alacağıdır.
Türkiye’nin Rusya-Ukrayna
savaşında tavrına bakarsak,
Ukrayna savaşında Türkiye sessizliğini
korumaktadır. Türkiye haklı olarak NATO, ABD ve AB yönelik eleştirilerini
sürdürmektedir. Bu izlenen siyasetin Türkiye’nin çıkarları açısından doğru bir
yaklaşımdır. Zira bugünlerde NATO, AB ve ABD bile sessiz kalmaktadır. Sadece
yaptırımlarla ilgili açıklamalar gündem de.
Savaşın uzamaması
Türkiye’nin yararınadır. (Bunu derken savaşa karşı olduğumu ifade edeyim)
anlatmak istediğim farklı konulardır.
Savaşın uzaması
durumunda Türkiye, NATO – ABD – AB ve RUSYA dörtgeninde sorun yaşamamız
kaçınılmazdır.
Yurtta sulh Cihanda
sulh ilkemize sarılmalıyız.
28.Şubat.2022/ANKARA
Av. Mesut DEĞER
22. Dönem Diyarbakır
Milletvekili
Araştırmacı -Yazar
